तरकारीले नै हाम्रो खानालाई स्वस्थ, पौष्टिक र सन्तुलित बनाउन मद्दत पुर्याउँछन् । यसै मार्फत् शरीरलाई आवश्यक कार्बोहाइड्रेट, प्रोटिन, खनिज लवण, आवश्यक एसिडका मात्राहरु र भिटामिन प्राप्त हुने गर्छ । मेडिकल रिसर्चका अनुसार प्रत्येक व्यक्तिले करिब १०० ग्राम पत्तेदार तरकारीहरू, १०० ग्राम जरावाला सागसब्जी र १०० ग्राम अन्य तरकारीहरू आहारमा खानुपर्छ ।
बजारमा उपलब्ध तरकारी र फलहरू प्रायः ताजा हुँदैनन् र महँगो पनि हुन्छन् । साथै, त्यसमा किटाणु र हानिकारक रसायनका कारण तिनीहरू स्वस्थ पनि हुँदैनन् । तसर्थ, हामीहरु आफैंले आफूलाई चाहिने तरकारी आफ्नै करेसाबारीमा लगाउन सकिन्छ । त्यसको लागि सही व्यवस्थापन गर्न सकेको खण्डमा धेरै जग्गाको आवश्यकता हुन्छ भन्ने पनि छैन ।
घरमै तयार हुने बगैँचाको लागि घरबाट सबैजना कुनै न कुनै रुपमा जोडिन सकिन्छ । गाउँ होस् या शहर, थोरै जग्गा भएपनि यसलाई व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ । ठूला शहरमा बिरूवाको लागि जग्गाको उपलब्धता कम हुन्छ । धेरै तरकारीहरू घरमै भएका भाँडाकुँडा, बक्सहरूमा समेत उब्जनी गर्न सकिन्छ । गाउँमा ठाउँको अभाव नभएमा तरकारीका साथै फलफूलहरूमा मेवा, केरा, कागती, अंगूर, अमरुद, स्ट्रबेरी, रास्पबेरी, आदि उत्पादन गर्न सकिन्छ ।
घर बगैँचा बनाउँदा ध्यान दिनुपर्ने कुराहरु
– घर बगैँचाको लागि, खुला हावा चल्ने र सूर्यको किरण आउने ठाउँ हुनुपर्छ । छायाँबिहीन स्थान वा घर पछाडि दक्षिण दिशा यसको लागि उत्तम हुन्छ ।
– सिँचाइ राम्रोसँग व्यवस्थापन गर्नुपर्छ र सिँचाई नियमित हुनुपर्छ ।
– सडेको गोबरको मलिलो माटो पाएसम्म त्यो उत्तम हुन्छ ।
– घर बगैँचाको आकार र मापन ठाउँको उपलब्धता, फलफूल र तरकारीको आवश्यकता र समयको उपलब्धता आदिमा निर्भर गर्छ । वर्गाकारको घर बगैँचा सबैभन्दा राम्रो मानिन्छ ।
– यदि बगैँचा खुला स्थानमा निर्माण भइरहेको छ भने यसको वरिपरि काठ, बाँस आदिको फरिको हाल्नुपर्छ ।
– तरकारी लगाउने बेलामा जमिनको १०/१५ सेन्टिमिटरको गहिराईमा खन्नुहोस् । ढुङ्गा हटाउनुहोस् र माटोलाई धुलो बनाउनुहोस् ।
– माटोमा सडेको गोबरको मल र जैविक मल आदि प्रयोग गर्नुपर्छ ।
– नर्सरीमा रोपेको तरकारी रोप्नुभन्दा पहिले बीजलाई उचित दुरीमा रोप्नुपर्छ ।
– रासायनिक औषधिहरू घरमा कीट नियन्त्रण र रोगको रोकथामको लागि थोरै प्रयोग गर्नुपर्छ । जैविक औषधि मात्र प्रयोग गर्नुपर्छ ।
– उपलब्ध ठाउँको अधिकतम उपयोग गर्न बेल तरकारीहरु लौका, लुफा, करेला, काँक्रो आदि पर्खालमा उब्जाउन सकिन्छ र छाना वा बारमा लिन सकिन्छ ।
मौसमी फल र तरकारीहरू
ग्रीष्मकालीन तरकारीहरू : ((रोप्ने समय जनवरीदेखि फेब्रुअरी) टमाटर, चिली, लौका, काँक्रो, खरबुजा आदि ।
बर्षे तरकारीहरू : -(रोप्ने समय जुनदेखि जुलाई) टमाटर, खुर्सानी, लौका, काँक्रो लौका फूलगोभी आदि ।
शरद ऋतुको तरकारी : (रोप्ने समय सेप्टेम्बरदेखि नोभेम्बर) फूलगोभी, गाजर, मुला आलु, मटर, पालक, मेथी, धनिया, गोभी, ब्रोकाउली, सलाद, प्याज, लसुन आदि ।
माथिका तरकारीहरू बाहेक, केहि बहुवर्षे बोटबिरुवा वा फल रूखहरू पनि घर बगैंचामा रोप्नुपर्दछ । जस्तै अमरुद, निम्बु, अनार, केरा, अंगुर, तरकारीहरुको पात, सिन्दूर आदि पनि लगाउन सकिन्छ ।
निम्न सामग्रीहरु आवश्यक हुन्छ
उपकरण : फावडा, खुर्पी, फौरा, हँसिया, टोकरी, बाल्टिन, बाँस वा काठको स्टिक, एउटा सानो स्प्रेयर ।
यस बाहेक यस्तो तरकारी लगाउने बेलामा गोबर वा कम्पोस्ट मल घर बगैँचा भित्र मात्र प्रयोग गर्नुपर्छ । पौष्टिक र सुरक्षित तरकारीहरू प्रयोग गरेर उब्जनी गर्न सकिन्छ । तर, कहिलेकाहीँ अभाव र अधिक उत्पादनको अवस्थामा थोरै मात्रामा युरिया, किसान मल, सुपर फास्फेट, युरिया पोटासको आवश्यकता पर्छ ।
